Mở đầu trang 18: Một viên kim cương hay một mẩu than chì đều được tạo nên từ hàng tỉ nguyên tử giống nhau. Kim cương và than chì được tạo từ 1 nguyên tố hóa học là carbon. Nguyên tố hóa học là gì?
Lời giải:
Nguyên tố hóa học là tập hợp những nguyên tử có cùng số proton trong hạt nhân, chúng có tính chất hóa học giống nhau
I. Nguyên tố hóa học
Câu hỏi thảo luận 1 trang 18: Quan sát Hình 3.1, em hãy cho biết sự khác nhau về cấu tạo giữa 3 nguyên tử hydrogen?
Lời giải:
– Quan sát Hình 3.1:
+ Giống nhau: đều có 1 proton trong hạt và 1 electron ở lớp vỏ
+ Khác nhau: Nguyên tử thứ 1 không có neutron, nguyên tử thứ 2 có 1 neutron, nguyên tử thứ 3 có 2 neutron
Câu hỏi thảo luận 2 trang 18: Vì sao 3 nguyên tử trong Hình 3.1 lại thuộc cùng một nguyên tố hóa học?
Lời giải:
– 3 nguyên tử trong Hình 3.1 đều có 1 proton trong hạt nhân
=> 3 nguyên tử đều thuộc cùng 1 nguyên tố hóa học
Câu hỏi thảo luận 3 trang 19: Quan sát Hình 3.2, cho biết
a) nguyên tố nào chiếm hàm lượng cao nhất trong vỏ Trái Đất?
b) nguyên tố nào chiếm tỉ lệ phần trăm lớn nhất trong cơ thể người?
Lời giải:
a) Nguyên tố oxygen chiếm hàm lượng cao nhất trong vỏ Trái Đất: 49,4%
b) Nguyên tố oxygen chiếm tỉ lệ phần trăm lớn nhất trong cơ thể người: 65%
Luyện tập 1 trang 19: Những nguyên tố nào cần thiết giúp cơ thể phát triển?
Lời giải:
Những nguyên tố cần thiết giúp phát triển cơ thể người như:
+ Oxygen, carbon, hydrogen, nitrogen
+ Calcium có vai trò quan trọng trong quá trình đông máu, hệ thần kinh, cấu tạo của hệ xương
+ Phosphorus: tham gia cấu tạo nên tế bào và đặc biệt là màng tế bào
Luyện tập 2 trang 19: Nguyên tố nào giúp ngăn ngừa bệnh bướu cổ ở người?
Lời giải:
Iodine là một nguyên tố vi lượng cần thiết cho sự phát triển thể chất, tinh thần và giúp điều hòa chuyển hóa năng lượng, ngăn ngừa bệnh bướu cổ ở người
II. Kí hiệu hóa học
Câu hỏi thảo luận 4 trang 20: Vì sao cần phải xây dựng hệ thống kí hiệu nguyên tố hóa học? Các kí hiệu hóa học của các nguyên tố được biểu diễn như thế nào?
Lời giải:
– Cần phải xây dựng hệ thống kí hiệu nguyên tố hóa học: vì tên đầy đủ thường dài và khó nhớ, cần phải kí hiệu ngắn gọn để thuận tiện cho việc học tập cùng như là nghiên cứu
– Mỗi nguyên tố được biểu diễn bằng 1 hay 2 chữ cái, trong đó chữ cái đầu viết ở dạng in hoa
Ví dụ:
Câu hỏi thảo luận 5 trang 20: Hãy cho biết, nếu quy ước tất cả kí hiệu hóa học bằng 1 chữ cái đầu tiên trong tên gọi các nguyên tố hóa học thì gặp khó khăn gì?
Lời giải:
– Nếu quy ước tất cả kí hiệu hóa học bằng một chữ cái đầu tiên trong tên gọi các nguyên tố hóa học thì dẫn đến bị trùng lặp kí hiệu đối với các nguyên tố có chữ cái đầu giống nhau.
– Ví dụ:
+ Nguyên tố Calcium và Carbon đều có chữ C ở đầu nên Calcium sẽ kí hiệu là Ca và Carbon sẽ kí hiệu là C
+ Nguyên tố Nitrogen và Neon đều có chữ N ở đầu nên Nitrogen sẽ kí hiệu là N và Neon sẽ kí hiệu là Ne
Vận dụng trang 20: Qua tìm hiểu trong thực tế, hãy cho biết để cây sinh trưởng và phát triển tốt, ta cần cung cấp nguyên tố dinh dưỡng nào cho cây. Dựa vào Bảng 3.1, hãy biết kí hiệu hóa học các nguyên tố đó.
Lời giải:
– Để cây sinh trưởng và phát triển tốt, ta cần cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng cho cây.
+ Các nguyên tố được yêu cầu số lượng đáng kể: Nitrogen (N), Potassium (K), Phosphorus (P), Calcium (Ca)…
+ Các nguyên tố chỉ cần 1 lượng rất nhỏ nhưng không kém phần quan trọng: Iron (Fe), Boron (B), Chlorine (Cl), Copper (Cu)
Bài tập (trang 21)
Bài 1 trang 21: Bổ sung các thông tin để hoàn thành bảng sau:
| Tên nguyên tố | Kí hiệu hóa học |
| Hydrogen | ? |
| ? | C |
| Aluminium | ? |
| ? | F |
| Phosphorus | ? |
| ? | Ar |
Phương pháp giải:
Tham khảo Bảng 3.1
Lời giải:
| Tên nguyên tố | Kí hiệu hóa học |
| Hydrogen | H |
| Carbon | C |
| Aluminium | Al |
| Fluorine | F |
| Phosphorus | P |
| Argon | Ar |
Bài 2 trang 21: Kí hiệu hóa học nào sau đây viết sai? Nêu sai, hãy sửa lại cho đúng: H, Li, NA, O, Ne, AL, CA, K, N
Lời giải:
Đối với nguyên tố kí hiệu bằng 2 chữ cái thì chữ cái thứ 2 viết thường
=> Các nguyên tố viết sai và sửa lại
+ NA sửa thành Na
+ AL sửa thành Al
+ CA sửa thành Ca
Bài 3 trang 21: Cho các nguyên tử được kí hiệu bởi các chữ cái và số proton trong mỗi nguyên tử như sau:
| Nguyên tử | X | Y | Z | R | E | Q |
| Số proton | 5 | 8 | 17 | 6 | 9 | 17 |
Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học là
A. X, Y
B. Z, Q
C. R, E
D. Y, E
Lời giải:
– Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học khi các nguyên tử có cùng số proton trong hạt nhân
– Quan sát bảng, ta thấy có nguyên tử Z và Q đều có cùng số proton là 17
=> Nguyên tử Z và Q thuộc cùng 1 nguyên tố hóa học
Đáp án B
Bài 4 trang 21: Kí hiệu hóa học của nguyên tố chlorine là
A. CL
B. cl
C. cL
D. Cl
Lời giải:
Đối với nguyên tố kí hiệu bằng 2 chữ cái thì chữ cái đầu viết in hoa, chữ cái thứ 2 viết thường
=> Nguyên tố chlorine có kí hiệu hóa học là Cl
Đáp án D
Bài 5 trang 21: Tìm hiểu internet hay tài liệu (sách, báo), em hãy viết một đoạn thông tin về:
a) Vai trò của iron đối với cơ thể người
b) Nguyên tố hóa học cần thiết cho sự phát triển chiều cao của cơ thể người
Lời giải:
a) Iron là một khoáng chất đảm nhận rất nhiều nhiệm vụ khác nhau như tổng hợp nên hemoglobin, vận chuyển oxygen trong máu đến với các cơ quan, tế bào trong cơ thể. Nên việc bổ sung iron đầy đủ là rất cần thiết. Một số thực phẩm giúp bổ sung iron cho cơ thể là: các loại đậu, thịt đỏ, bông cải xanh, gà tây. Vai trò quan trọng nhất của iron chính là nó tổng hemoglobin hay nói cách khác là tạo máu, làm cho máu có màu đỏ
b) Calcium là thành phần quan trọng trong cấu trúc xương và răng (99%), giúp xương phát triển vững chắc và giúp phát triển chiều cao. Calcium được cơ thể hấp thụ rất tốt từ sữa.