Mở đầu trang 122: Thực vật có thể tự tổng hợp chất hữu cơ cần thiết bằng cách quang hợp khi có ánh sáng. Động vật không thể tự tổng hợp chất hữu cơ như thực vật mà phải lấy chất hữu cơ có sẵn trong thức ăn làm nguyên liệu tổng hợp chất cần thiết cho cơ thể. Kể tên các loại thức ăn của những động vật sau: gà, ong mật, chó, muỗi anophen, ếch, trâu, giun đất,… Động vật thu nhận nước và các chất dinh dưỡng bằng cách nào?
Lời giải:
– Các loại thức ăn của động vật:
Thức ăn của gà: các loại thực vật nhỏ như cỏ, rau cắt nhỏ, giun, côn trùng.
Thức ăn của ong mật: mật và phấn hoa.
Thức ăn của chó: Thực vật, động vật.
Thức ăn của muỗi anophen: mật hoa hoặc mật ông, và con cái đến mua sinh để sử dụng máu động vật là chất dinh dưỡng.
Thức ăn của ếch: tảo, cá nhỏ, côn trùng,…
Thức ăn của trâu: cỏ, rơm, phế phẩm nông nghiệp như than cây ngô, thân cây sắn, bã mía, bã đậu,…
– Động vật thu nhận nước và các chất dinh dưỡng trong thức ăn và nước uống.
I. Quá trình trao đổi nước ở động vật
Câu hỏi 1 trang 122: Động vật có nhu cầu nước như thế nào?
Lời giải:
Nhu cầu nước của động vật phụ thuộc vào loài, kích thước cơ thể, độ tuổi, thức ăn, nhiệt độ của môi trường.
Câu hỏi 2 trang 122: Từ thông tin trong bảng 26.1, nhận xét về nhu cầu nước. ở một số động vật. Tại sao nhu cầu nước lại khác nhau giữa các động vật và ở các nhiệt độ khác nhau?
Lời giải:
Nhu cầu nước trong một ngày của bò lấy sữa là cao nhất, và thấp nhất ở cừu và dê. Ở nhiệt độ càng cao thì lượng nước càng tăng.
– Ở các loài khác nhau, nhu cầu nước của chúng cũng khác nhau do nhu cầu về năng lượng và hoạt động của mỗi loài là khác nhau. Nhiệt độ càng cào, sự trao đỗi chất với môi trường càng cao, do đó nhu cầu về nước của động vật cũng tăng theo.
Câu hỏi 3 trang 122: Điều gì xảy ra nếu mỗi ngày chỉ cung cấp cho bò lấy sữa lượng nước như nhu cầu nước của bò lấy thịt?
Lời giải:
Nếu cung cấp cho bò lấy sữa lượng nước như nhu cầu của bò lấy thịt thì sẽ làm cho chúng không thực hiện được các hoạt động sống, làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bò.
Vận dụng 1 trang 123: Nêu các biện pháp đảm bảo đủ nước cho cơ thể mỗi ngày.
Lời giải:
Có thể đảm bảo đủ nước cho cơ thể bằng các biện pháp:
– Uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày.
– Bổ sung nước trước, trong và sau khi vận động với cường độ cao.
– Bổ sung thêm hoa quả mọng nước.
– Tìm cách giảm nhiệt độ khi cơ thể bị sốt.
– Vào mùa hè cần bổ sung nhiều nước hơn.
Vận dụng 2 trang 123: Trong trường hợp nào phải truyền nước cho cơ thể?
Lời giải:
Cần phải truyền nước khi cơ thể mất nước quá nhiều như tiêu chảy, nôn quá nhiều,… mà không thể cung cấp nước qua đường uống.
Câu hỏi 4 trang 123: Quan sát hình 26.1, mô tả con đường trao đổi nước ở người.
Lời giải:
Nước được con người lấy vào bằng nước uống, nước trong thức ăn; sau đó được cơ thể sử dụng trong trao đổi chất và các hoạt động của cơ thể; cuối cùng được thải ra qua hơi thở, bốc hơi qua da, mồ hôi, nước tiểu và nước trong phân.
Vận dụng 3 trang 123: Ở người, ra mồ hôi có ý nghĩa gì với cơ thể?
Lời giải:
Ở người, ra mồ hôi giúp điều hòa thân nhiệt ở mức ổn định, giúp cơ thể bài tiết bớt chất độc cho cơ thể.
Vận dụng 4 trang 123: Vì sao chúng ta cần uống nhiều nước hơn khi trời nóng hoặc khi vận động mạnh?
Lời giải:
Chúng ta cần uống nhiều nước hơn khi trời nóng hoặc khi vận động mạnh vì trong lúc đó, cơ thể thực hiện trao đổi chất nhiều hơn, do đó nhu cầu nước của cơ thể cũng tăng lên nên chúng ta cần uống nước để bù lại lượng nước bị mất đi.
II. Dinh dưỡng ở động vật
Câu hỏi 5 trang 124: Cho biết nhu cầu dinh dưỡng là gì. Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Lời giải:
Nhu cầu dinh dưỡng là lượng thức ăn mà động vật cần thu nhận vào hằng ngày để xây dựng cơ thể và duy trì sự sống. Nhu cầu dinh dưỡng phụ thuộc vào mỗi loài, lứa tuổi, giai đoạn phát triển của cơ thể và cường độ hoạt động của cơ thể.
Vận dụng 5 trang 124: Calcium là nguyên liệu chủ yếu hình thành nên vỏ cứng của trứng ở gia cầm. Nếu chế độ ăn thiếu calcium có thể ảnh hưởng gì đến đẻ trứng của gia cầm?
Lời giải:
Nếu chế độ ăn của gà thiếu calcium thì tỷ lệ trứng được thụ tinh, khối lượng trứng và tỷ lệ ấp nở sẽ giảm, vỏ trứng mòng hơn bình thường.
Câu hỏi 6 trang 124: Quan sát hình 26.2, nêu con đường thu nhận và tiêu hoá thức ăn, hấp thu chất dinh dưỡng và thải bã ở người.
Lời giải:
Thức ăn đi vào trong cơ thể người bằng miệng. Từ miệng, thức ăn được di chuyển đến các cơ quan khác nhau trong ống tiêu hoá, nhờ sự phối hợp giữa các cơ quan trong ống tiêu hoá và tuyến tiêu hoá (tuyến nước bọt, gan, túi mật và tuy) mà thức ăn được biến đổi thành các chất dinh dưỡng để cơ thể hấp thụ vào máu và cung cấp cho các cơ quan. Các chất thải được thải ra khỏi cơ thể qua hậu môn.
Tìm hiểu thêm trang 124: Thỏ ăn cỏ xanh non và hoa màu nhưng đôi khi cũng ăn luôn cả phân của nó thải ra trong đêm. Tại sao?
Lời giải:
Ban ngày sau khi thỏ ăn một lượng lớn cỏ tươi non, thường xuất hiện dinh dưỡng quá thừa và dạ dày của chúng rất nhỏ nên chúng không thể hấp thu tối đa dinh dưỡng từ cỏ. Còn buổi tối do thiếu cỏ, ăn ít, lượng dinh dưỡng giảm tương đối, nên chúng ăn lại phân trong đêm để hấp thu các chất dinh dưỡng của thức ăn còn trong phân.
Luyện tập 1 trang 125: Quan sát hình 26.3, phân biệt các giai đoạn: thu nhận, tiêu hoá thức ăn, hấp thụ chất dinh dưỡng và thải bã ở người.
Lời giải:
– Thu nhận thức ăn là giai đoạn nhận và nghiền nhỏ bớt thức ăn.
– Tiêu hóa thức ăn là giai đoạn chuyển hóa thức ăn thành các chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được đế vận chuyển đến các cơ quan khác theo đường máu.
– Thải bã là giai đoạn đưa các chất thải ra khỏi cơ thể người.
Câu hỏi 7 trang 125: Thức ăn đã tiêu hoá (chất dinh dưỡng) đi đến các bộ phận khác nhau của cơ thể theo con đường nào?
Lời giải:
Thức ăn đã được tiêu hóa đi theo đường máu để đến các cơ quan khác nhau trong cơ thể người.
Luyện tập 2 trang 126: Mô tả con đường vận chuyển các chất thông qua hệ tuần hoàn ở cơ thể người.
Lời giải:
Quá trình vận chuyển các chất trong hệ tuần hoàn ở người thông qua vòng nhỏ và vòng tuần hoàn lớn.
– Vòng tuần hoàn lớn vận chuyển máu mang chất dinh dưỡng và oxygen từ tâm thất trái theo động mạch đi tới các cơ quan của cơ thể, ở đây diễn ra quá trình trao đổi chất. Chất thải theo máu tới các cơ quan bài tiết rồi thải ra ngoài. Khí carbon dioxide từ các cơ quan của cơ thể theo tĩnh mạch đổ vào tâm nhĩ phải.
– Vòng tuần hoàn nhỏ vận chuyển máu mang khí carbon dioxide từ tâm thất phải theo động mạch phổi đi tới phổi, ở đây diễn ra quá trình trao đổi khí. Máu giàu oxygen theo tĩnh mạch phổi đổ vào tâm nhĩ trái.
III. Vận dụng trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng vào thực tiễn
Câu hỏi 8 trang 126: Vì sao cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng?
Lời giải:
Cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng vì chế độ dinh dưỡng đủ chất và đủ lượng giúp cung cấp đầy đủ các chất, năng lượng theo nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể.
Câu hỏi 9 trang 126: Vì sao ta cần ăn phối hợp nhiều loại thức ăn?
Lời giải:
Ta cần ăn phối hợp nhiều loại thức ăn vì trong mỗi loại thức ăn có những chất dinh dưỡng khác nhau, do đó phối hợp thức ăn sẽ giúp chúng ta được cung cấp dầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của con người.
Luyện tập 3 trang 126: Kể tên các loại thực phẩm chứa nhiều đạm, chất béo, vitamin.
Lời giải:
– Thực phẩm chứa nhiều đạm: Thịt, cá, trứng, sữa, ức gà, bông cải xanh, các loại đậu,…
– Thực phẩm chứa nhiều chất béo: mỡ, bơ, sữa giàu chất béo (sữa nguyên kem, phô mai,..), các loại quả (bở, dừa, hạt chia,..), chocolate,…
– Thực phẩm chứa nhiều vitamin: Trứng, sữa, các loại ngũ cốc, cà chua, cà rốt, ớt, rau, gan động vật,…
Vận dụng 6 trang 127: Thiết kế một bữa ăn đủ chất, đủ lượng cho gia đình em.
Lời giải:
Ví dụ: Bữa ăn sáng trong gia đình em gồm:
– 2 lát bánh mì sandwich/ người.
– 1 quả trứng ốp/ người.
– Một ít rau ăn kèm.
– 1 cốc sữa/ người.
– Có thể ăn thêm các loại hoa quả tráng miệng.
Câu hỏi 10 trang 127: Kể tên một số bệnh do thiếu dinh dưỡng mà em biết. Nếu biện pháp phòng, tránh các bệnh đó.
Lời giải:
Một số bệnh do thiếu dinh dưỡng:
Câu hỏi 11 trang 127: Vì sao rèn luyện thể thao và lao động kết hợp với dinh dưỡng phù hợp thì có thể phòng, tránh một số bệnh do dinh dưỡng không hợp lí?
Lời giải:
Rèn luyện thể thao và lao động kết hợp với dinh dưỡng phù hợp sẽ giúp chúng ta sẽ giúp phát triển thể chất, các cơ quan trong cơ thể hoạt động tốt hơn, cải thiện sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm như đái tháo đường, tim mạch… Do đó, rèn luyện thể thao và lao động kết hợp với dinh dưỡng phù hợp thì có thể phòng, tránh một số bệnh do dinh dưỡng không hợp lí.
Câu hỏi 12 trang 127: Thế nào là thực phẩm sạch và an toàn? Làm thế nào để thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm?
Lời giải:
Những thực phẩm sạch và an toàn phải giữ được chất dinh dưỡng, được chế biến vệ sinh, không ôi thiu, không nhiễm hoá chất, không gây ngộ độc hoặc gây hại cho người sử dụng.
Để thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm cần :
+ Chọn thức ăn tươi, sạch, có giá trị dinh dưỡng, không có màu sắc và mùi vi lạ.
+ Dùng nước sạch để rửa thực phẩm, dụng cụ và để nấu ăn. Cần rửa sạch rau quả tươi trước khi ăn.
+ Nấu chín thức ăn, nấu xong nên ăn ngay, thức ăn chưa dùng hết phải bảo quản đúng cách.
+ Rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Vận dụng 7 trang 127: Tìm hiểu các biện pháp tuyên truyền giáo dục vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch ở địa phương.
Lời giải:
Một số biện pháp tuyên truyền giáo dục vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch ở địa phương:
– Tuyên truyền bằng các khẩu hiệu như Nhiệt liệt hưởng ứng “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm”; Để đảm bảo an toàn thực phẩm hãy ăn chín, uống chín, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng;…
– Vẽ tranh tuyên truyền vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch.
– Lên kế hoạch các nội dung vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng nước sạch và tuyên truyền trên loa phường, xã.
Luyện tập 4 trang 127: Nêu một số bệnh do chế độ dinh dưỡng, vệ sinh ăn uống chưa hợp lí ở địa phương em và biện pháp phòng, tránh theo gợi ý bảng 26.2.
Lời giải:
