Mở đầu trang 58: Các vật xung quanh ta có thể phát ra âm to nhỏ khác nhau. Khi nào vật phát ra âm to, khi nào vật phát ra âm nhỏ?
Lời giải:
Khi sóng âm truyền đến tai ta với biên độ lớn, ta nghe được âm to hơn. Ngược lại, khi sóng âm truyền đến tai ta với biên độ nhỏ, ta nghe được âm nhỏ hơn.
I. Biên độ và độ to của âm
Câu hỏi 1 trang 59: Khi gảy mạnh dây đàn, tiếng đàn sẽ to hay nhỏ?
Lời giải:
Khi gảy mạnh dây đàn, biên độ dao động của dây lớn, tiếng đàn phát ra sẽ to.
Tìm hiểu thêm trang 59: Sử dụng phần mềm Sound Analyzed Free trên điện thoại, búa cao su, âm thoa. Tìm hiểu sự liên hệ giữa độ to của âm và biên độ âm.
Lời giải:
– Biên độ dao động càng lớn, âm phát ra càng to.
– Biên độ dao động càng nhỏ, âm phát ra càng bé.
Vận dụng 1 trang 59: Đặt một ít mảnh vụn giấy hoặc xốp nhẹ lên mặt trống rồi dùng dùi trống đánh vào mặt trống. Các mảnh vụn nảy lên cao hay thấp khi em đánh trống mạnh, nhẹ? Tiếng trống nghe to hay nhỏ khi các mảnh vụn nảy lên cao, thấp?
Lời giải:
– Khi đánh mạnh vào mặt trống, vụn giấy (xốp) nảy lên cao, tiếng trống nghe to.
– Khi đánh nhẹ vào mặt trống, vụn giấy (xốp) nảy lên thấp, tiếng trống nghe nhỏ.
II. Tần số và độ cao của âm
Câu hỏi 2 trang 59: Trái tim của một người đập 72 lần trong một phút. Trái tim của người này đập với tần số bao nhiêu?
Lời giải:
Đổi 1 phút = 60 s
Tần số của trái tim của người này là:
f = 72 ; 60 = 1,2 (Hz)
Luyện tập 1 trang 60: Dùng các dụng cụ ở hình 10.3, thay âm thoa bằng âm thoa ở trường em để kiểm tra tần số của âm thoa.
– Nối đồng hồ đo điện đa năng với bộ khuếch đại âm thanh.
– Gõ vào âm thoa
So sánh giá trị hiện thị ở đồng hồ đo điện đa năng với giá trị tần số ghi trên âm thoa.
Lời giải:
Giá trị hiện thị ở đồng hồ đo điện đa năng bằng với giá trị tần số ghi trên âm thoa.
Thực hành trang 60: Cố định một đầu hai thước thép đàn hồi có chiều dài khác nhau trên mặt một hộp gỗ. Lần lượt bật nhẹ đầu tự do để thước dao động (H10.4). Quan sát dao động và lắng nghe âm thanh phát ra.
– Phần tự do của thước nào dao động nhanh hơn?
– So sánh xem thước nào phát ra âm trầm hơn, thước nào phát ra âm bổng hơn?
Lời giải:
– Thước có đầu tự do dài hơn, dao động nhanh hơn.
– Thước có đầu tự do dài hơn phát ra âm bổng hơn. Thước có đầu tự do ngắn hơn, phát ra âm trầm hơn.
Luyện tập 2 trang 60: Ở mỗi âm thoa đều có ghi tần số âm thanh mà nó có thể phát ra. Gõ vào các âm thoa khác nhau, lắng nghe âm phát ra và đọc số ghi tần số trên âm thoa để rút ra nhận xét về liên hệ giữa độ cao và tần số của âm do âm thoa phát ra.
Lời giải:
– Âm thoa nào có tần số càng lớn, âm phát ra càng cao.
– Âm thoa nào có tần số càng nhỏ, âm phát ra càng thấp.
Vận dụng 2 trang 61: Dùng kéo cắt phẳng một đầu ống hút có một đầu vát, cẩn thận khoét các lỗ nhỏ trên đầu ống hút (hình 10.5), (có thể dùng một chiếc đinh được nung nóng để dùi lỗ trên ống hút).
Thổi vào đầu vát của ống hút, trong khi dùng ngón tay bịt rồi mở các lỗ và để ý xem độ cao của âm thanh thay đổi như thế nào. Đầu tiên bịt tất cả các lỗ, sau đó mở từng lỗ một, bắt đầu từ đầu xa miệng và di chuyển lại gần miệng.
a) Việc bịt và để hở các lỗ trên ống hút có ảnh hưởng đến độ cao của âm thanh tạo ra không?
b) Khi mở dần từng lỗ, bắt đầu từ đầu bằng của ống, độ cao của âm tăng lên hay giảm dần?
Lời giải:
a) Việc bịt và để hở các lỗ trên ống hút có ảnh hưởng đến độ cao của âm thanh tạo ra.
b) Khi mở dần từng lỗ, bắt đầu từ đầu bằng của ống, độ cao của âm tăng lên.
Tìm hiểu thêm trang 61: Một con lắc như hình 10.2 thực hiện một dao động trong 2s. Tại sao ta không nghe được âm thanh mà con lắc này phát ra khi dao động?
Lời giải:
Ta không nghe được âm thanh mà con lắc này phát ra khi dao động vì tần số dao động của con lắc thuộc dải hạ âm.